مزایای قصه گویی برای رشد خلاقیت کودکان
قصه گویی مزایای زیادی برای کودکان دارد. ما قبلا به فواید قصه گویی برای رشد کودکان به طور کلی پرداختیم. با توجه به اهمیت خلاقیت و ضرورت تقویت آن در کودکان، در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به مزایای قصه گویی برای رشد خلاقیت کودکان میپردازیم.
خلاقیت و مهارت تفکر خلاق قابلیتی است که در همگان وجود دارد اما نیازمند پرورش و تقویت است. همین طور خلاقیت به معنای ابداع، نوآوری، ابتکار و آفرینندگی در تمام فعالیتهای آدمی است.
از طرف دیگر، خلاقیت عبارت است از توانایی دیدن چیزها به شیوههای جدید، شکستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوبها، فکر کردن به شیوهای متفاوت، ابداع و اختراع چیزهای جدید، استفاده از چیزهای نامربوط و تبدیل آن به شکلهای جدید.
برای رشد و پرورش خلاقیت، بهترین زمان، سنین کودکی است. از آنجایی که محیط خانه نقش بسیار مهمی در رشد و پرورش کودکان دارد و اساساً پرورش خلاقیت در بستر خانواده صورت میگیرد و تاثیر خانواده بر خلاقیت کودکان قابل توجه است.
لذا والدین میتوانند با شناخت کامل کودک و خصوصیت مراحل رشد و تربیت آنها و به کار بستن بهموقع توصیهها، قبل از آنکه کودکان به محیط رسمی مدرسه پای بگذارند، خلاقیت کودکان خود را پرورش دهند.
قصهگویی یکی از قدیمیترین راههایی است که از دیرباز برای تعلیم و تربیت آدمی به کار گرفته شده است. شاید پیشینه قصه و قصهگویی به حضرت آدم برسد که داستان رانده شدن از بهشت را برای فرزندانش بازگو کرده است.
اهمیت قصه در پرورش کودکان
افلاطون اشاره میکند که «پرورشی که روح کودکان از طریق قصه کسب میکند، بسیار بیشتر از تربیتی است که جسم آنها از طریق ورزش کردن کسب میکند.»
از طریق قصه گویی میتوان تغییرات زیادی در زمینه یادگیری، سوادآموزی و خلاقیت کودکان ایجاد کرد (ریموند، ۲۰۰۸). روانشناسان معتقدند کودکان از ۵ سالگی به داستان و قصه علاقمند میشوند.
البته قصه گویی خلاق مستلزم یک ارتباط دوجانبه و متقابل بین قصهگو و شنونده است. قصهگو با نقل شفاهي يك داستان، برای شنوندگان خود، امكان تصويرسازی ذهني را فراهم میسازد.
همچنان كه كودک قصه را میشنود و صحنهها، عمل داستان و شخصيتهای آن را خلق میكند، توانايی تجسم و خيالبافی كه مبنای تصور خلاق است، در وجود او شكوفا میشود.
از ميان داستان ها و انواع کتاب داستان به ويژه داستان های تخيلی يا علمی ـ تخيلی میتوانند در فعال كردن قدرت تخيل و ايجاد روح نوجويی و حس كنجكاوی، ابزاری مناسب باشند.
استفاده هوشمندانه از داستان تخيلی، نه تنها حس آينده کودکان را غنی میسازد، بلكه جانی تازه به تخيل آنها میبخشد و توانايی كنترل و تسلط به تغييرات را در آنها بالا میبرد (میرهادی، ۱۳۷۳).
اهمیت قصه گویی برای رشد خلاقیت
امروزه اگر نگاهی به ویترین کتابفروشیها بیندازید، میتوانید کتابهای ادبی بسیاری را ببینید که برای همه گروههای سنی کودکان به عنوان کتاب کودک بازنویسی شدهاند، از کتاب شاهنامه گرفته تا کتاب بوستان و گلستان و مثنوی عظیم مولانا.
همه این کتابهای ارزشمند منابع مهمی برای رشد تفکر و تعلیم و تربیت صحیح هستند. به عقیده کارشناسان، کودک از سالهای ۵-۴ زندگی به قصه و داستان علاقمند میشود.
قصهها و داستانها توجه کودکان را به خود جلب کرده و تمرکز آنها را به دنیای ذهنی و خیالی متمرکز میکند. دنیایی که در آن میتوانند مفاهیم خودشان در مورد زندگی، دنیا و ارتباطات انسانی آزمایش کنند.
قصهها کمک میکنند تا کودکان بهتر دنیای اطراف خود را ببینند و بشناسند. از مزایای دیگر قصه گویی برای رشد کودکان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشویق و تحریک کودکان به سمت فرآیندهای ذهنی
- ایجاد فرصت برای نمایش خلاق ایدهها و احساسات
- فراهم کردن موقعیتهایی برای ایجاد و بهبود مهارتهای اجتماعی و ارتباطی
- ایجاد کردن فرصت برای کار بر روی ایدهها و تجربیات توسط کودکان
- رشد خلاقیت کودکان
در این میان قصه گویی برای رشد خلاقیت کودکان اهمیت زیادی دارد.
قصه گویی و پرورش خلاقیت
قصهها با خلق دنیایی دیگر میتوانند به جلب توجه و تمرکز در کودکان کمک کنند و آنها را به دنیایی ماورای دنیای واقعی ببرند و به همین جهت قصهها میتوانند با پرورش قوه خیال و خیالپردازی در کودکان، آنها را به سمت خلاقیت سوق دهند.
خلاقیت که به عنوان نیروی درونی و بالقوه در آدمی نهاده شده است که قابلیت رشد و پرورش دارد و میتواند به حالت بالفعل درآید. هر چند که تاکنون تعریف واحدی برای خلاقیت بیان نشده است اما خلاقیت به عنوان امری ضروری برای زندگی امروزی و سازگاری با دنیای اطراف بسیار مورد توجه است.
یکی از ابعاد مهم خلاقیت تخیل و تصویرسازی ذهنی است (هارلوک، ۱۹۸۲). میتوان گفت که خلاقیت در حقیقت شکلی از تخیل کنترلشده است که به نوعی ابداع و نوآوری منجر میشود.
بنابراین میتوان دریافت که یکی از روشهای رشد و پرورش خلاقیت تقویت و پرورش نیروی تخیل و تصور ذهنی است و از طرفی بهترین سنین برای رشد و پرورش قوای ذهنی و تخیل همان سنین کودکی و پیش از دبستان است.
پرورش خلاقیت در کودکان از روشهای مختلفی صورت میگیرد. قصه گویی یکی از بهترین روشهای آموزش کودکان خردسال است که لذت بردن از قصه و کتاب را به آنها میشناساند و به آنان فرصت کسب مهارتهای اجتماعی، حل مسأله، گوش دادن فعال، تمرکز، تقویت مهارتهای کلامی و پرورش خلاقیت را عرضه میکند.